KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Błąd przy generowaniu miniatury Chyba brakuje pliku /home/fundacjagdansk/domains/fundacjagdanska.hostingsdc.pl/public_html/images/3/3f/1_Kościól_św._Walentego.JPG
Kościół św. Walentego, z prawej (wśród drzew) kostnica cmentarna z XIX wieku
Błąd przy generowaniu miniatury Chyba brakuje pliku /home/fundacjagdansk/domains/fundacjagdanska.hostingsdc.pl/public_html/images/1/1a/2_Kościół_w_Matarni.JPG
Kościół św. Walentego
Błąd przy generowaniu miniatury Chyba brakuje pliku /home/fundacjagdansk/domains/fundacjagdanska.hostingsdc.pl/public_html/images/1/17/Organy_kościoła_św._Walentego.jpg
Organy kościoła św. Walentego, 2015
Błąd przy generowaniu miniatury Chyba brakuje pliku /home/fundacjagdansk/domains/fundacjagdanska.hostingsdc.pl/public_html/images/5/57/Ks._Józef_Bigus,_tablica.JPG
Tablica przy wejściu do kościoła św. Walentego upamiętniająca proboszcza, ks. Józefa Bigusa

KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO, Matarnia, ul. Jesienna 13. Pierwsza świątynia, z fundacji cystersów z opactwa cystersów w Oliwie, istniała już w końcu XIV wieku we wsi Wielkie Chojno, leżącej w sąsiedztwie obecnej Matarni, zniszczonej w czasie wojny trzynastoletniej i odbudowanej przed 1472 pod obecną nazwą. Wraz z nią odbudowano kościół, najmłodszy z parafialnych kościołów w dobrach ziemskich należących do opactwa oliwskiego. Według wizytacji z lat 1583–1584 zamiennie tytułowano go wezwaniem Bożego Ciała lub św. Materna. Wizytacje z okresu 1686–1687 wymieniały już obecne wezwanie św. Walentego. Według danych z XVIII wieku, kościół nosił oba wezwania, św. Materna i św. Walentego i był początkowo miejscem szczególnego kultu pierwszego z tych świętych. Od 2. połowy XVIII wieku coraz większą cześć oddawano św. Walentemu i to przy jego obrazie zawieszano wota. W każdą drugą niedzielę lipca odbywał się tu odpust (na św. Materna), a z Oliwy prowadzono do kościoła w Matarni pielgrzymki młodzieży. Około 1823 zwyczaj ten zaniknął. Przyczynił się do tego zakaz noszenia podczas pielgrzymki feretronów, wydany przez ówczesnego opata komendatariusza oliwskiego Josepha Wilhelma Friedricha Hohenzollern-Hechingena, a także malejąca liczba uczestników. Wraz z wygaśnięciem kultu św. Materna w XIX wieku, zanikło ostatecznie i to wezwanie, pozostał tytuł św. Walentego. Dodawano doń w tym czasie także wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Proboszczami w Matarni bywali cystersi, ale także księża diecezjalni. Około 1612 posługiwał tu m.in. Paul Hindenberg, wspomagający w tym czasie duszpasterstwo w pozbawionym własnego konwentu męskiego klasztorze i kościele gdańskich brygidek. W czasie potopu szwedzkiego (1655–1660) świątynia uległa całkowitemu zniszczeniu. Odbudowana po 1660, zachowała jednonawową bryłę o zewnętrznych cechach gotyckich (schodkowe szczyty fasad), z wystrojem wnętrza barokowym i rokokowym. W 1732 pękł jeden z dzwonów i w 1740 przelano go ponownie w jednej z gdańskich ludwisarni. Po poświęceniu przez opata Józefa Jacka Rybińskiego otrzymał imiona Józef Walenty. Parafia do 1821 znajdowała się w granicach diecezji włocławskiej, a od 1821 do 1992 wchodziła w skład diecezji chełmińskiej. W latach 1983–1994 był tu proboszczem historyk, badacz m.in. przeszłości diecezji i parafii, ks. Władysław Szulist. W latach 80. XX wieku wybudowano dom katechetyczny. Przy kościele zachowały się cmentarze. Po reformie administracji kościelnej w Polsce, parafia św. Walentego weszła w skład archidiecezji gdańskiej.

Świątynia z kamienia i cegły, bez wieży z jedną nawą, przykrytą stropem beczkowym, wyściełanym boazerią. Kruchta od południa, prezbiterium i zakrystia od północy. Okna dzielone w stylu tzw. gdańskim. W prezbiterium głównym ołtarz w stylu barokowym, z przedstawieniem św. Walentego w części centralnej i obrazem św. Materna w części górnej nastawy. Ołtarze boczne, również w prezbiterium, z lewej strony ołtarza głównego poświęcony św. Michałowi Archaniołowi, z prawej – Matce Bożej. Z boku nawy ambona w stylu rokokowym, z rzeźbami świętych w korpusie i balustradzie schodów, nakryta kopułą, z drewnianą figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. Na chórze organy ośmiogłosowe, na tylnej ścianie kościoła (od północy) na zewnątrz dzwony zwane obecnie Valentinus i Maternus. W parafii działa wiele stowarzyszeń religijnych, m.in. Droga Neokatechumenalna. SK

Proboszczowie kościoła św. Walentego
1472 Nicolaus
1591–1596 Johann Falconius
1596–1601 Clemens Montaw
1683–1688 ks. Mateusz Böhm
1703 ks. Szymon Brandt
1706–1713 ks. Robert Sękowski
1715–1723 ks. Bernard Łaszewski
1723–1732 ks. Jan Kahmel
1732–1739 ks. Iwo Roweder
1739–1747 ks. Edmund Schlesier
1748–1750 ks. Bernard Matemblewski
1750–1759 ks. Izydor Tokarzewski
1760–1763 ks. Bernard Matemblewski
1765–1771 ks. Kwintylian Ustarbowski
1773–1776 ks. Paweł Puchlikowski
1776–1781 ks. Kwiryn Deryng
1788–1791 ks. Paweł Puchlikowski
1791–1796 ks. Ignacy Śliwiński
1797–1810 ks. Cyprian Dettloff
1811 ks. Grzegorz Arndt
1811–1813 ks. Peter Johann Wysiecki
1826 ks. Kwintylian Tempski
1833–1842 ks. Franz Karaszewski
1842–1852 ks. Alojzy Słowiński
1853–1860 ks. Johann Kajewicz
1860–1880 ks. Eduard Herth
1881–1889 ks. Thaddäus Łysakowski
1899–1901 ks. Kazimierz Gregorkiewicz
1901–1945 ks. Kazimierz Rhode
1945–1946 ks. Walerian Kabattek (administrator)
1946–1983 ks. Józef Bigus (do 1969 administrator)
1 VII 1983 – 24 VI 1994 ks. Władysław Szulist
24 VI 1994 – 26 VI 1997 ks. Wojciech Chistowski
26 VI 1997 – 16 XI 2003 ks. Adam Rakowski
16 XI 2003 – ks. Jarosław Ropel
AGK
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania
Partner Główny



Wydawca Encyklopedii Gdańska i Gedanopedii


Partner technologiczny Gedanopedii